Milyonlarca kişiyi yakından ilgilendiren emeklilik konusuna ilişkin tüm detaylar sıklıkla araştırıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) belirlenen şartları taşıyanlara emeklilik hakkı veriyor, sigorta başlangıç tarihi ödenen pirimler yaş detayı bu noktada oldukça önemli. Bazı nedenlerden dolayı daha erken emeklilik de söz konusu oluyor ve bir an önce bu refah hayata kavuşmak isteyenler 5 yıl erken emeklilik için nelerin gerektiğini öğrenmek istiyor. Milyonlarca işçiyi ilgilendiriyor, bu mesleklerde 20 yıl çalışanlar 25 yıllık emekli ikramiyesini kapıyor. İşte ayrıntılar! 

Fiili Hizmet Süresi Zammı Nedir? 

Fiili hizmet süresi zammı, ağır ve yıpratıcı işlerde çalışan sigortalılara yönelik bir düzenlemedir.506 sayılı Kanunun ek 5 inci maddesinde belirtilen itibari hizmet süresi ile 5434 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde belirtilen fiili hizmet süresi zammı bazı ağır ve yıpratıcı işler için, farklı esas ve sürelerde verilmekte iken, 5510 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi ile yeniden düzenlenmiş, sosyal güvenlik kurumlarına göre farklılıklar kaldırılarak norm birliği sağlanmıştır. 

Fiili Hizmet Süresi Zammından Kimler Yararlanabilir? 

Kurşun ve arsenik işleri 

1) Kurşun üretilen galenit, serüzit, anglezit gibi cevherlerin çıkarılmasına ilişkin maden ocağı işlerinde çalışanlar. 
2) Kurşunlu madenlerden yahut içinde kurşun bulunan kül, maden köpüğü, kurşun fırın kurumu, üstübeç artığı ve benzeri maddelerden kurşun üretimi için yapılan izabe işlerinde çalışanlar. 
3) Antimuan, kalay, bronz ve benzeri maddelerle yapılan kurşun alaşımı işlerinde çalışanlar. 
4) Kurşun izabe fırınlarının teksif odalarında biriken kuru tozları kaldırma işlerinde çalışanlar. 

Cam fabrika ve atölyeleri 

1) Cam yapımında kullanılan ilkel maddeleri toz haline getirme, eleme, karıştırma ve kurutma işlerinde (bu işleri yapmak üzere tam kapalı odalar içinde otomatik makineli tesisat veya çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar. 
2) Eritme işlerinde (otomatik besleme fırınlarıyla çalışılmadığı takdirde) çalışanlar. 
3) Ateşçilik işlerinde çalışanlar. 
4) Üfleme işlerinde (tamamen otomatik makinelerle yapılmadığı takdirde) çalışanlar. 5) Basınçla yapılan cam işlerinde (cam tazyiki işleri) çalışanlar. 
6) Ayna camı sanatında potalı cam dökümü işlerinde (potalar kalıp masasına mekanik araçlarla taşınmadığı takdirde) çalışanlar. 
7) Camı fırın başından alma işlerinde çalışanlar. 
8) Yayma fırınlarında düzeltme işlerinde çalışanlar. 
9) Traş işlerinde çalışanlar. 
10) Asitle hak ve cilâlama işlerinde çalışanlar. 
11) Basınçlı havayla kum püskürten cihazlarla yapılan işlerde (çalışma ortamındaki tozları sağlık için tehlike oluşturmayacak düzeye indiren havalandırma tesisatı bulunmadığı takdirde) çalışanlar. 
12) Pota ve taş odalarında görülen işlerde çalışanlar. 

Cıva üretimi işleri sanayii 

1) Cıva izabe fırınlarında görülen işlerde çalışanlar. 
2) Elementer cıva bulunan ocaklarda görülen işlerde çalışanlar. 

Çimento fabrikaları 

1) İlkel maddeleri kırma, ufalama, ezme, eleme ve karıştırma işlerinde çalışanlar. 
2) Otomatik fırınlarda pişirme işlerinde çalışanlar. 
3) Klinkeri öğütme, eleme, torba ve fıçılara koyma işlerinde (otomatik olarak tozun etrafa yayılmasını önleyici bir düzenleme yapılmadığı takdirde) çalışanlar. 

Kok fabrikalarıyla termik santraller 

1) Ateşçilik, ocak temizliği, jeneratör, doldurma, boşaltma ve temizleme işlerinde çalışanlar. 
2) Kimyasal arıtma işlerinde çalışanlar. 
3) Gazın geçtiği cihaz ve boruların onarılması ve temizlenmesi işlerinde çalışanlar. 
4) Kok fabrikalarında kömür ve ocak işlerinde çalışanlar. 
5) Elektrik enerji üretim santrallerinin kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar. 
6) Termik santrallerle her çeşit buhar kazanlarının kazan dairesindeki ateşçilik, kül ve kömürlerin taşınması işlerinde çalışanlar. 

Alüminyum fabrikaları 

1) Alüminyum oksit üretimi işlerinde çalışanlar. 
2) Alüminyum bronzu hazırlama işlerinde çalışanlar. 
3) Alüminyum madeni üretimi işlerinde çalışanlar. 

Demir ve çelik fabrikaları 

1) Demir izabe fabrikalarında cevherin demire çevrilmesi işleriyle boru fabrikalarının fırın ve döküm dairelerinde yapılan işlerinde çalışanlar. 
2) Çelikhanelerin çelik yapılan fırınlarıyla bunların teferruat ve eklentilerinden olan ikinci derecedeki fırınlarda ve konvertörlerde yapılan işlerinde çalışanlar. 
3) Sıvı haldeki demir ve çeliğin tesisat ve teçhizatla veya mekanik olarak taşınmasına ilişkin işlerde çalışanlar. 
4) Sıcak veya sıvı haldeki cürufun taşınması ve işlenmesi işlerinde çalışanlar. 
5) Haddehanelerde (soğuk demirle çalışılan haddehaneler hariç), fırınlarda, hadde serilerinde, haddehaneyi kızgın veya sıvı çelik yahut demirle besleyen tesisat ve araçlarla görülen işlerle kızgın halde olan yarı mamul parçaların kesilmesi ve hazırlanması işlerinde çalışanlar. 

Döküm fabrikaları 

1) Döküm kalıp ve maçalarının yapılması ve döküme hazır duruma getirilmesi işlerinde çalışanlar. 
2) Döküm şarjının hazırlanması ve her çeşit maden eritme (izabe) fırınlarının döküme hazır duruma getirilmesi işlerinde çalışanlar. 
3) Maden eritme ve dökme işlerinde çalışanlar. 

Asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler 

1) Asit için hammaddelerin hazırlanması işlerinde çalışanlar. 
2) Asidin yapılma safhalarındaki işlerinde çalışanlar. 
3) Baca gazlarından asit elde edilmesi işlerinde çalışanlar. Yeraltı işleri Maden ocakları (elementer cıva bulunduğu saptanan cıva maden ocakları hariç), kanalizasyon ve tünel yapımı gibi yer altında yapılan işlerde çalışanlar. 

Radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler Doğal ve yapay radyoaktif, radyoiyonizan maddeler veya bütün diğer korpüsküler emanasyon kaynakları ile yapılan işlerde çalışanlar. 

Su altında veya su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler 

1) Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerden 20-35 metreye kadar derinlik veya 2-3,5 kg/cm2 basınçta yapılan işlerde çalışanlar. 
2) Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerden 35-40 (40 hariç) m. derinlik veya 3,5-4 (3,5 hariç) kg/cm2 basınçta yapılan işlerde çalışanlar. 3) Dalgıçlık işinde çalışanlar. 

Türk Silâhlı Kuvvetlerinde Subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma ve uzman erbaşlar. 
Emniyet ve polis mesleğinde, Milli İstihbarat Teşkilatında Asaleti onaylanmış olmak şartıyla adaylıkta geçirilen süreler dahil polis, komiser yardımcısı, komiser, baş komiser, emniyet amiri, emniyet müdürleri ile bu ve daha yukarı maaş ve derecelerdeki emniyet mensupları, Milli İstihbarat Teşkilâtı mensupları. İtfaiye veya yangın söndürme işleri Yangın söndürme işlerinde çalışanlar. Basın ve gazetecilik mesleğinde Basın Kartı Yönetmeliğine göre basın kartı sahibi olmak suretiyle fiilen çalışanlar. Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu basın kartı sahibi olmak suretiyle; Basın Kartı Yönetmeliğine göre Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunda haber hizmetinde fiilen çalışanlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi Yasama organı üyeleri ile dışarıdan atanan bakanlar. 

20 YILDA 5 YIL YIPRANMA PAYI 

Türk Silahlı Kuvvetleri'nde (TSK), görevli personel her yıl hizmet süresine ek olarak 90 gün yıpranma hakkına sahip oluyor. 20 yıllık görev süresi olan bir personel 5 yıl yıpranmayla birlikte 25 yıllık hizmet süresi şartını sağlamış oluyor. Yıpranma ayrıca emeklilikte aranan yaş haddinden de düşülüyor. 

FİİLİ HİZMET SÜRESİ 

Çalışma hayatında yapılan işin özelliğine göre, çalışma koşulları çeşitli riskler içeriyor. Bazı işlerin riski az, bazılarının riskleri daha fazla oluyor. Çalışanlara yaptıkları iş nedeniyle maruz kaldıkları risklere karşılık, ilave hizmet süresi veriliyor. Tabi sağlanan ilave hizmet süresi; yasa ile belirlenen gün sayısında, riskine maruz kaldığı fiili çalışma süresine bağlı olarak veriliyor. Bu ilave hizmet süresi yasalarda ' Fiili Hizmet Süresi Zammı' (yıpranma) olarak tanımlanıyor. 

KİMLER KAPSAMDA? 

Yıpranma süresi bazı durumlarda fiilen yapılan işe göre belirlenmekle birlikte, bazı durumlarda da doğrudan kurumlara veya unvana göre veriliyor. Türk Silahlı Kuvvetleri'nde görev yapanların da yıpranma süreleri doğrudan kadrolarına bağlı olarak uygulanıyor. Türk Silahlı Kuvvetleri'nde, Jandarma Genel Komutanlığı'nda ve Sahil Güvenlik Komutanlığı'nda görev yapan subay, yedek subay, astsubay, yedek astsubay, uzman jandarma, uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaş ve erlere bir yıllık çalışma süreleri karşılığında 90 gün fiili hizmet süresi zammı uygulanarak hizmetlerine ilave ediliyor. Bir yıl görev yapan bir TSK mensubu 450 gün (360 gün çalışma artı 90 gün yıpranma = 450 gün) hizmet süresi kazanıyor. 

SİGORTA PRİMİ KESİNTİSİ 

Yıpranmanın işverene bir maliyeti var. Çünkü, işveren yıpranma uygulanan işlerde çalışanlar için diğer çalışanlara nazaran daha fazla prim ödüyor. Normalde memurlar için işveren; kamu kurumu malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına işveren payı olarak yüzde 20 oranında prim öderken, bir yıl çalışma karşılığı 90 gün yıpranma alan işlerde görev yapan memurlar için söz konusu sigorta kollarına 5 puan fazla olarak yüzde 25 oranında prim yatırıyor. Artırılan prim oranının tamamı işveren tarafından ödeniyor. Fiili Hizmet Süresi Zammı nedeniyle memura prim farkı yansıtılmıyor. Bu bağlamda da TSK'da yıpranma alan görevleri ifa edenler için kamu kurumu yüzde 25 oranında uzun vadeli sigorta kollarına (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına) prim ödüyor. 

BİRÇOK AVANTAJI VAR 

Yıpranmanın TSK personeline sağladığı avantajlar şöyle: Yıpranma süresi kişilerin fiili hizmet sürelerine ilave edilerek doğrudan emeklilik için geçerli hizmet sürelerinden sayılıyor. Dolayısıyla yıpranma TSK personelinin hizmet süresini her yıl için 90 gün artırıyor. TSK personeli; emekli olmak için aranan hizmet süresi şartını yıpranma nedeniyle diğer memurlardan daha önce dolduruyor. Diğer memur 25 yıl çalışarak hizmet süresi şartını sağlarken, TSK personeli 20 yıl çalışıyor ve kazandığı 5 yıl yıpranmayla birlikte 25 yıllık hizmet süresi şartını sağlamış oluyor. Yıpranma emeklilik ikramiyesi ödenmesine esas fiili hizmet süresi olarak da dikkate alınıyor. Yani yıpranma ile kazanılan sürelere de emeklilik ikramiyesi ödeniyor. Bu nedenle TSK personeli hak kazandığı yıpranma süresi için de fiili hizmet süresinde olduğu gibi emekli ikramiyesi alacak. Örneğin; 20 yıl çalışan TSK personeli 5 yıl da yıpranmaya hak kazanacağından 20 yıllık değil, 25 yıllık emekli ikramiyesi alacak. 

YAŞTAN DA DÜŞÜLÜYOR 

Yıpranma süreleri memurun hizmet süresine ilave edilmesinin yanında ayrıca emeklilikte aranan yaş haddinden de düşülüyor. Ancak yaştan düşülen yıpranma süresi göreve başlama tarihine göre değişiklik gösteriyor. Özellikle 8 Eylül 1999 tarihinden önce memuriyete başlayan veya sigortalı olanlara emeklilik yaşlarının tespitinde büyük avantaj sağlıyor. 

Örnek 1: Türk Silahlı Kuvvetleri'nde 30 Ağustos 1999 tarihinde subaylığa naspedilmiş teğmenin çalışma hayatı boyunca hak kazanacağı yıpranma süresinin tamamı emeklilik yaşından düşülecek. 

Örnek 2: Türk Silahlı Kuvvetleri'ne 30 Ağustos 2005 tarihinde subay olarak naspedilmiş bir teğmenin çalışma hayatı boyunca hak kazanacağı yıpranma süresinin toplamda 3 yılı geçmemek üzere yarısı emeklilik yaşından düşülecek. 

Örnek 3: Türk Silahlı Kuvvetleri'nde 30 Ağustos 2013 tarihinde teğmenliğe naspedilen bir subayın çalışma hayatı boyunca hak kazanacağı yıpranma süresinin toplamda 3 yılı geçmemek üzere yarısı emeklilik yaşından düşülecek. Yıpranmanın sağladığı bir başka avantaj da emeklilik şartlarının belirlenmesinde oluyor. Memurların emekli olma şartları göreve başlama tarihine göre değişmekle birlikte belli tarihteki hizmet süresine göre belirleniyor. Belli tarihteki hizmet süresine yıpranmanın ilave edilmesi hizmet süresini artırdığından yaş tespitinde avantaj sağlıyor.